Słowa kluczowe
krajobraz językowy
terminologia onomastyczna
obiekty nazewnicze
nośniki nazw
Streszczenie
Artykuł zarysowuje ramy teoretyczne stosunkowo nowego pojęcia w badaniach onomastycznych i humanistycznych, ujmowanego w postaci terminu krajobraz onimiczny (KO). Autor wychodzi z założenia, że KO jest składnikiem krajobrazu językowego (KJ/Linguistic Landscape, LL), który jest hiperonimem KO. Zauważa jednak, że KO jest nie tylko komponentem, ale często podstawowym budulcem jednostek KJ. Te jednostki są rozpatrywane w kategoriach relacji obiekt–nazwa oraz intersemiotycznie. Autor proponuje systematyzację obiektów onimicznych, które można włączyć w obszar badawczy KO. Należą do nich m.in. nazwy samodzielne lub wkomponowane w napisy na znakach drogowych, tablicach informacyjnych, materiałach reklamowych, szyldach placówek handlowych, ale także na mniej oczywistych nośnikach ruchomych, takich jak zindywidualizowane tablice rejestracyjne pojazdów czy opisy linii tras na środkach transportu publicznego. Rozważania teoretyczne i klasyfikację zilustrowano zdjęciami wykonanymi w Polsce. Opracowana koncepcja może stanowić wkład uzupełniający i rewidujący dotychczasowe definicje KJ (LL), dowodząc istotnej obecności elementów KO w KJ.
Bibliografia
Ainiala, T., Vuolteenaho, J. (2006). How to study urban onomastic landscape? Acta onomastica, 47, 58–63.
Barni, M., Bagna, C. (2010). Linguistic Landscape and Language Vitality. W: E. Shohamy i in. (red.), Linguistic Landscape in The City (s. 3–18). Clevedon: Multilingual Matters.
Barni, M., Bagna, C. (2015). The critical turn in LL. New methodologies and new items in LL. Linguistic Landscape, 1(1/2), 6–18. https://doi.org/10.1075/LL.1.1-2.01BAR
Barni, M., Vedovelli, M. (2013). Linguistic Landscapes and Language Policies. W: Ch. Hélot i in. (red.), Linguistic Landscapes, Multilingualism and Social Change (s. 27–38). Frankfurt am Main: Peter Lang.
Bauko, J. (2019). Propriálno-semiotický obraz bilingválnych obcí Slovenska [The proprial-semiotic image of bilingual communities in Slovakia]. W: A. Chomová, J. Krško, I. Valentová (red.), Konvergencie a divergencie v propriálnej sfére. 20. slovenská onomastická konferencia (s. 138–148). Bratislava: Veda.
Bauko, J. (2021). Úradné a neúradné vlastné mená v bilingválnej onymickej krajine [Official and unofficial proper names in a bilingual onymic landscape]. Jazykovedný časopis, 72(1), 124–141. https://doi.org/10.2478/jazcas-2021-0018
Ben-Rafael, E., Shohamy, E. (1998). Linguistic Landscape and Multiculturalism: The Case of Israel. Tel Aviv: Tel Aviv University.
Bieńkowska, D., Umińska-Tytoń, E. (2012). Nazewnictwo miejskie Łodzi [The urban naming of Łódź]. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Bieńkowska, D., Umińska-Tytoń, E. (2019). Miasto w polskich badaniach lingwistycznych [The city in Polish linguistic research]. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Borowiak, P. (2021). Polskie i bułgarskie firmonimy w perspektywie komunikacyjno-wizualnej [Polish and Bulgarian firmonyms in a communicative-visual perspective]. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Cenoz, J., Gorter, D. (2006). Linguistic Landscape and Minority Languages. International Journal of Multilingualism, 3(1), 67–80. https://doi.org/10.1080/14790710608668386
Citko, L. (2001). Nazewnictwo osobowe północnego Podlasia w XVI w. [Personal names of northern Podlasie in the 16th century]. Białystok: Wydawnictwo UwB.
David, J. (2019). Delimitative function of place names in the linguistic landscape — as illustrated with examples from the cities of Prague and Ostrava (Czech Republic). Linguistica, 67(1), 5–14. https://doi.org/10.5817/LB2019-1-1
Gałkowski, A. (2020). Feminine urbanonymy in Polish and Italian linguistic landscapes. Lege artis. Language yesterday, today, tomorrow, V(1), 2–53. https://lartis.sk/wp-content/uploads/2020/06/Galkowski_Issue-1_2020.pdf
Gałkowski, A. (2021). Indywidualne oznaczenia rejestracyjne pojazdów w Polsce — przypadek z pogranicza proprialności i apelatywności [Individual vehicle registration markings in Poland: a case on the borderline of propriality and appellativity]. Prace Językoznawcze, 23(4), 107–122. https://doi.org/10.31648/pj.7041
Geben, K. (2022). Język polski w krajobrazie językowym Wilna [Polish language in the linguistic landscape of Vilnius]. Acta Baltico-Slavica, 46, 2867. http://doi.org/10.11649/abs.2867
Gorter, D. (2006a). Linguistic landscape. A New Approach to Multilingualism. Clevedon: Multilingual Matters.
Gorter, D. (2006b). Introduction: The Study of the Linguistic Landscape as a New Approach to Multilingualism. International Journal of Multilingualism, 3(1), 1–6. https://doi.org/10.1080/14790710608668382
Gorter, D. (2013). Linguistic Landscapes in a Multilingual World. Annual Review of Applied Linguistics, 33, 190–212. doi:10.1017/S0267190513000020
Gorter, D., Cenoz, J. (2024). A panorama of linguistic landscape studies. Bristol: Multilingual Matters.
Góral, B. (2011). Czym jest pejzaż językowy (linguistic landscape)? [What is the Linguistic Landscape?]. Investigationes Linguisticae, 24, 41–60. https://doi.org/10.14746/il.2011.24.3
Graf, M. (2006). Onomastyka na usługach socrealizmu: antroponimia w literaturze lat 1949–1955 [Onomastics at the service of socialist realism: anthroponymy in literature between 1949 and 1955]. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
Groblińska, J. (2020). Nieoficjalne nazewnictwo miejskie Łodzi. Słownik [Unofficial urban naming of Łódź. A dictionary]. Łódź: Wydawnictwo UŁ.
Ivković, D., Lotherington, H. (2009). Multilingualism in cyberspace: conceptualising the virtual linguistic landscape. International Journal of Multilingualism, 6(1), 17–36. https://doi.org/10.1080/14790710802582436
Jaworski, A., Thurlow, C. (red.). (2010). Semiotic landscapes: Language, image, space. London, UK: Bloomsbury Publishing.
Jordan, P. (2009). Use of Place Names on Road Signposts. Examples of Practice in Central Europe. W: W. Ahrens i in. (red.), Names in Multi-Lingual, Multi-Cultural and Multi-Ethnic Contact (s. 551–565). Toronto: York University. http://hdl.handle.net/10315/3992
Jesenská, P., Krško, J. (2023). Reflection of Social and Political Changes in the Linguistic Landscape: Demonstrated by Examples from Banská Bystrica. W: U. Bijak, P. Swoboda, J. Walkowiak (red.), Onomastics in Interaction With Other Branches of Volume 1. Keynote Lectures. Toponomastics (s. 215–235). Krakow: Jagellonian University. https://doi.org/10.4467/K7501.45/22.23.18059
Karmowska, A. (2019). Krajobraz językowy polsko-czeskiego pogranicza jako przestrzeń dyskursu wielojęzyczności — analiza tablic informacyjnych z sektora publicznego [The Linguistic Landscape of the Polish-Czech borderland as a space of multilingual discourse: An analysis of public sector information boards]. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica, 53, 55–66. https://doi.org/10.18778/0208-6077.53.05
Krško, J. (2022). Logonyms as a part of the linguistic landscape. Onomastica, 66, 287–298. https://doi.org/10.17651/ONOMAST.66.19
Landry, R., Bourhis, R.Y. (1997). Linguistic landscape and ethnolinguistic vitality: An empirical study. Journal of Language and Social Psychology, 16(1), 23–49.
Mrózek, R. (2010). Miejski krajobraz nazewniczy Cieszyna w perspektywie diachronicznej [The urban onymic landscape of Cieszyn from a diachronic perspective]. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Myszka, A. (2016). Urbanonimia Rzeszowa: językowo-kulturowy obraz miasta [Urbanonymy of Rzeszów: A linguistic and cultural image of the city]. Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
NGŚ = Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju. (2004–2010). Nazewnictwo geograficzne świata [Geographical naming of the world] (z. 1–12). Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii.
Pohl, H.-D. (2016). Slovenian place names in Carinthia. Onomàstica, 2, 183–193. https://raco.cat/index.php/Onomastica/article/view/369733
Pavlenko, A. (2010). Linguistic Landscape of Kyiv, Ukraine: A Diachronic Study. W: E. Shohamy i in. (red.), Linguistic Landscape in The City (s. 133–150). Clevedon: Multilingual Matters.
Pawłowski, A. (2019). Pejzaż językowy Polski współczesnej: Polszczyzna, języki obce, języki mniejszościowe [The linguistic landscape of today’s Poland: Polish, foreign languages, minority languages]. Poradnik Językowy, 767(8), 7–27. https://doi.org/10.33896/PorJ.2019.8.1
Puzey, G. (2016). Linguistic Landscapes. W: C. Hough (red.), The Oxford Handbook of Names and Naming (s. 395–411). Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199656431.013.16
Sandst, L., Syrjälä, V. (2020). Proper names in the Linguistic Landscape: theoretical challenges in a multimodal discourse. W: M. Löfdahl i in. (red.), Namn i skrift. Names in Writing: Handlingar från NORNAs 48:e symposium i Göteborg den 29–30 november 2018 (s. 337–355). Göteborg: Göteborgs universitet. (NORNA-Rapporter 98). http://hdl.handle.net/2077/67201
Scaglione, F. (2017). Dialetto e Linguistic Landscape: il caso delle insegne delle attività commerciali a Palermo [Dialect and Linguistic Landscape: the case of business signs in Palermo]. W: G. Marcato (red.), Dialetto. Uno, nessuno, centomila (s. 185–196). Padova: CLEUP.
Siwiec, A. (2006). Przestrzeń miejska jako przestrzeń onimiczna (uwarunkowania lingwistyczno-kulturowe) [Urban space as onymic space (linguistic and cultural determinants)]. W: M. Święcicka (red.), Miasto — przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie (s. 115–128). Bydgoszcz: Wydawnictwo UKW.
Siwiec, A. (2012). Nazwy własne obiektów handlowo-usługowych w przestrzeni miasta [Proper names of commercial and service establishments in urban space]. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Sobanski, I. (1998). The Onymic Landscape of G.K. Chesterton’s Detective Stories. W: W. F. H. Nicolaisen (red.), Proceedings of the Nineteenth International Congress of Onomastic Sciences, Aberdeen. August 4–11 1996 (t. 3, s. 373–378). Aberdeen: University of Aberdeen.
Tan, P.K.W. (2013). Mixed signals: Names in the linguistic landscape provided by different agencies in Singapore. Onoma, 46(1), 227–250. https://doi.org/10.2143/ONO.46.0.2975536
Tent, J. (2021). A Namescape of the Australian Antarctic Territory. South Turramurra: NSW.
Van Dalen-Oskam, K. (2006). Mapping the Onymic Landscape. Il nome nel testo. Rivista internazionale di onomastica letteraria, 8, 93–103.
Wolnicz-Pawłowska, E. (red.). (1996). Antroponimia słowiańska. Materiały z IX Ogólnopolskiej Konferencji Onomastycznej, Warszawa 6–8. IX. 1994 [Slavic Anthroponymy. Materials from the IX All-Polish Onomastic Conference]. Warszawa: SOW.
Zagórski, Z. (red.). (2008). Nazewnictwo geograficzne Poznania [The geographical naming of Poznań]. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Zarębski, R. (2022). Pejzaż onimiczny a kontakty językowe polsko-francuskie w XVII-wiecznych pamiętnikach François Paulina Dalairaca [The landscape of proper names and Polish-French linguistic contacts in the 17th century memoirs of François Paulin Dalairac]. Prace Językoznawcze, 24(2), 5–19. https://doi.org/10.31648/pj.7727